Emotioneel, ethisch of rationeel vegetariër

Op de vorige site van Annemiek heb ik ooit een blog geschreven waarin ik me afvroeg of een vegetariër wel van dieren houdt. Een prikkelende titel, maar ik houd nu eenmaal van provoceren. 

Ik hoor de laatste jaren steeds meer dat ‘vegetarisme’ bijdraagt aan een beter milieu, een betere maatschappij en wat al niet meer. Tijd om me weer eens te verdiepen in deze materie. Wat ik hier opschrijf is gebaseerd op wat ik lees. Ik heb niet zelf onderzoek gedaan. Vind je dit interessant? Ga vooral ook zelf op zoek, maar wees kritisch op wat je leest, want er wordt heel veel onzin verkondigd.

Emotioneel

Uit wat ik hoor en zie krijg ik de indruk dat vegetarisme vaak gebaseerd is op een emotionele keuze, terwijl mensen het dan vervolgens een ethisch of rationeel sausje proberen te geven. Dat laatste lukt natuurlijk slecht. Emotionele beslissingen neem je met je gevoel, rationele beslissingen neem je met je verstand, en ethische beslissingen zijn het gevolg van ‘maatschappelijke trends’. Dit maakt de gekleurde informatie op internet ook zo gevaarlijk, een emotionele beslissing baseer je nu eenmaal niet op onderzoek.

Nerd

Wat mij betreft is een emotionele beslissing een prima reden om vegetariër te worden. We nemen in ons leven veel emotionele beslissingen (waarbij ik voor het gemak ‘hormonale’ beslissingen op één hoop gooi met emotionele beslissingen. Dat is natuurlijk niet hetzelfde, maar hormonen leiden nu eenmaal tot ‘emotionele beslissingen’).
De liefde is een mooi voorbeeld, iedereen accepteert dat ‘de mantel der liefde’ mensen blind kan maken. Mijn kind is natuurlijk altijd speciaal, en de knapste, etc.

Ik heb bijvoorbeeld de liefste en meest zorgzame vrouw van allemaal, daar ben ik erg gelukkig mee. Emotioneel, maar voor mij valide.

Dat is best wel raar, ik ben een techneut, een IT’er. U kent het type wel, beetje wereldvreemd en sociaal onbeholpen. Gekenmerkt door een bril met dikke glazen, kleding die helemaal nooit in de mode is geweest (of ooit mode zal worden). En als nerd vind ik mijzelf meer geneigd tot rationele dan tot emotionele beslissingen. 

Nu is er zelfs voor nerds hoop, als je eenmaal zo’n emotionele beslissing neemt om een relatie aan te gaan met een niet emotioneel gehandicapt persoon, dan krijg je vanzelf betere kleding aan je kont.

Maar ik dwaal af, terug naar het onderwerp:

Redenen om vegetariër te worden:

• gezondheid
• religie
• dieren welzijn
• gebruik van hormonen en antibiotica
• gebruik natuurlijke hulpmiddelen (natural resources)
• financieel

En er zullen er nog veel meer zijn. Voor de goede orde, ik heb deze redenen niet zelf verzonnen, ik heb ze van de site geplukt van “Harvard Medical School”. Maar wat zoekopdrachten bevestigen de opsomming, dit zijn de meest voorkomende redenen lijkt het.

Let wel, dat zijn de redenen die mensen aanvoeren, en of die redenen hout snijden is een ander verhaal.

Gezondheid

Laten we beginnen met het eerste argument, gezondheid. Als ik op internet zoek vind ik heel veel informatie waarom vegetarisme gezond is. Maar wat dieper spitten laat wel een trend zien. Veel van deze informatie komt van mensen en instellingen die vegetarisme promoten. Zo wordt er geschermd met de gevaren van rood vlees. Maar is dat een valide argument? Je kunt de effecten van rood vlees onderzoeken door ratten een dieet te geven met heel veel rood vlees, en de gezondheid van deze ratten vergelijken met ratten die een normaal dieet krijgen. En dan zal blijken dat rood vlees in grote hoeveelheden slecht is (voor ratten). Maar in een gebalanceerd voedingspatroon van mensen is dat veel moeilijker aan te tonen. 

Levensverwachting van een vegetariër

Een ander voorbeeld, onderzoek wijst uit dat vegetarische mannen een 10 jaar langere levensverwachting hebben. (A team of researchers at Loma Linda University in the United States has shown vegetarian men live for an average of 10 years longer than non-vegetarian men — 83 years compared to 73 years.) 10 jaar, en van een Universiteit. Dat moet wel goed zijn, toch?
Ok, wel een ‘private’ universiteit van de 7de dags adventisten, maar toch. Nu is de 10 jaar die ze concluderen veel langer dan de meeste onderzoeken ‘aantonen’.  En deze andere onderzoeken hebben gekeken naar de gemiddelde vegetariër (dat is per definitie iemand die bewust met zijn voeding bezig is) en de gemiddelde niet-vegetariër. Dan zal de gemiddelde vegetariër inderdaad wel ouder worden.
Als je een vergelijking maakt alleen gebaseerd op mensen die bewust met voeding bezig zijn, dan blijkt er geen aantoonbaar verschil in levensverwachting te zijn. https://chriskresser.com/do-vegetarians-and-vegans-live-longer-than-meat-eaters/ 

Terug naar school

Nu ben ik sowieso sceptisch, ik heb, heel lang geleden, op school geleerd dat er herbivoren, omnivoren en carnivoren zijn. En dat je deze groepen kunt onderscheiden op diverse kenmerken, zoals gebit, maag, darm-lengte enzovoort. Als we dan kijken naar die kenmerken in mensen dan zijn mensen omnivoren. Van oudsher bevat het voedingspatroon van mensen zowel vlees als plantaardige componenten. Als je dan beweert dat alleen plantaardig beter is, dan zul je bij mij met verrekt goed bewijs aan moeten komen, en dat laatste ontbreekt.

Eigen ‘onderzoek’

Ik heb, als omnivoor, ook zelf eens gekeken naar levensverwachting. Als ik kijk naar streken in de wereld waar veel vegetariërs leven, dan kom ik uit op India, met een religieuze reden, en Afrika, waar mensen om economische redenen vegetariër zijn. Wat blijkt, de levensverwachting van vegetariërs blijkt zelfs beduidend lager te zijn in vergelijk met landen met veel vlees eters zoals bijvoorbeeld Duitsland. Dit is het resultaat van gedegen onderzoek van de BullShit University. Maar de cijfers kloppen, alleen de conclusie niet. Maar als ik zorgvuldig weg laat dat de medische voorzieningen beter zijn in Duitsland, en dat daar minder kindersterfte is, dan lijkt het mij toch een inkoppertje 😉 

Conclusie gezondheid

Bij een vegetarisch dieet moet je opletten dat je geen tekorten krijgt van vitamine B12, D en Omega 3. Dat is oplosbaar, maar wel een aandachtspunt. Dus wat mij betreft is gezondheid geen reden om vegetariër te worden.

Religie

Daar ga ik kort over zijn, ik ben atheïst. Voor mij is religie nooit een reden. Maar wel of niet geloven is een persoonlijke keuze, dus dit kan best een valide argument zijn, voor anderen….

Als atheïst is het aanvoeren van  religie per definitie een ‘emotionele’ reden, want religie en rationaliteit hebben een wel heel moeilijke relatie. (zoals gezegd,  ik houd van provoceren).

Dierenwelzijn:

Dit is echt een goed punt. Als ik kijk naar de intensieve bio industrie, maar ook naar de vele misstanden die bij slachterijen naar voren komen, dan hebben we veel, heel veel, te verbeteren. We moeten ons als maatschappij schamen dat deze misstanden bestaan. Hier komt het kopje ‘ethiek’ weer om de hoek kijken. We zullen als ‘maatschappij’ meer aandacht moeten besteden aan dierenwelzijn.

Is dat een reden om vegetariër te worden? Voor mij niet. Ik ben in staat om rechtstreeks bij de boer te kopen. Ik heb dus geen anoniem stuk vlees op mijn bord, maar kan met mijn eigen ogen zien hoe de dieren behandeld worden. 

Levenscyclus

Maar ze worden nog steeds dood gemaakt, en ook daar kun je vraagtekens bij zetten. 

We moeten ons tegelijkertijd realiseren dat de dood onderdeel is van de natuur. Mijn favoriete natuurdocumentaire komt uit de jaren 90 en gaat over de gnoe’s en zebra’s in de Serengeti. Jaar in jaar uit trekken de grote grazers over de steppen om de regen die het gras laat groeien te volgen. Tijdens die tocht moeten ze rivieren vol krokodillen oversteken, krijgen ze te maken met leeuwen, luipaarden en hyena’s. En met het nodige aan andere ongelukken. Om na een jaar weer terug te zijn op hun beginpunt. 

Omdat de aantallen van de grote grazers ongeveer gelijk blijven gaan er dus heel veel dood ieder jaar. En voornamelijk jonge dieren, want die zijn een makkelijker prooi voor de jagers.

Dat scheelt niet zoveel van de levenscyclus van de dieren in de veehouderij. Alhoewel, in de veehouderij hebben dieren minder stress, worden ze niet dag in dag uit opgejaagd, krijgen ze beschutting tegen de extremere weersomstandigheden (zoals een stal in de winter) en worden ze wat humaner gedood. Je kunt dan ook niet stellen dat een wild dier een beter leven heeft. Dat geld trouwens ook voor mensen, ik ken eigenlijk niemand die zijn vervelende baan en zijn kleine flatje in de Bijlmer opgeeft om in een plaggenhut op de Veluwe te gaan wonen.

Conclusie dieren welzijn

Wat we ons moeten realiseren: Als we met zijn allen vegetariër worden, dan verdwijnen alle dieren in de veehouderij (want ze kosten geld, en als niemand vlees koopt dan blijven er misschien wat hobby-dieren over, maar dat is het dan wel). Kortom, dat lammetje dat in het voorjaar in de wei huppelt, dat huppelt daar voor mij, de omnivoor. Niet voor de vegetariër.

De keuze is dus:

• Een lang leven voor de enkeling, een kort leven voor de meesten
• Geen leven 

Ik ben voor leven, ik zit dan ook niet te wachten op ‘kweek-vlees’. Om levende dieren te vervangen door machines is voor mij de slechtst denkbare oplossing.

En ja, we moeten nog steeds veel aandacht besteden aan dierenwelzijn, want die misstanden moeten zo snel mogelijk opgelost worden.

Hormonen en antibiotica

Dit is voor mij een lastig punt. Hij valt wat effect betreft onder het kopje gezondheid, maar ook onder dierenwelzijn. 

Volgens mij zijn hormonen een kwestie van geld, geef de dieren wat meer tijd om te groeien, en je hebt geen hormonen meer nodig. Maar het maakt het vlees in de supermarkt wel duurder. 

Antibiotica is al aan het veranderen, er wordt al minder gebruikt dan vroeger, maar zeker in de intensieve veehouderij blijft dit wel een puntje van aandacht. Wat mij betreft tijd voor wetgeving die de keuze bij de veehouder weghaalt. Maar dit punt lijkt me nauwelijks een reden om vegetariër te worden, dat is zoiets als het afschaffen van alle transportmiddelen omdat er verkeersdoden vallen. Je moet het probleem oplossen waar het ligt.

Natuurlijke hulpbronnen

Een veel gebruikt argument. 1 kilo graan is veel milieuvriendelijker dan een kilo vlees. Dit is een heel grappig argument, we moeten blijkbaar ‘optimaliseren’. Als we optimaliseren door gebruik van hormonen en antibiotica, of door de keuze voor intensieve veehouderij is dat verkeerd, maar nu moet het wel. Blijkbaar blijft er anders niet genoeg milieu over voor onze jaarlijkse vlieg pelgrimage naar een zonnig strand.

Wat onderzoek je, hoe vergelijk je

Ook hier zie ik het nodige aan ‘onderzoeken’ voorbij komen. Vergelijkingen op CO2 uitstoot, gebruik van water, energie en wat al niet meer. Om maar niet te spreken over de hoeveelheid graan die we kunnen verbouwen op al die weidegrond. Hebben we gelijk alle voedselproblemen in de wereld opgelost.

Gebruik water

Nu vind ik vergelijking moeilijk, een kilo graan kost beduidend minder water dan een kilo vlees, maar de uiteindelijke keuze maakt nogal uit. Voor een eetlepel olijfolie wordt net zoveel water gebruikt als voor 100gram Nederlandse kip. Voor een vleesvervanger ‘noten’ wordt meer water gebruikt per 100 gram voedsel dan voor het produceren van 100 gram vlees. En iedereen die dit argument gebruikt mag ook nooit meer chocolade eten. (bron https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/watergebruik.aspx ).

In bovenstaande vergelijken heb ik gebruik gemaakt van Nederlands vlees, de plaats waar iets geproduceerd wordt maakt ook nogal uit. 

Gebruik grond

Dan efficiency van grond (we kunnen veel meer opbrengst krijgen dan van weidegrond is het argument). Als ik op mijn fietsje in de omgeving (Franse platteland) rond rijd dan zie ik veel vee op ‘kleine’ perceeltjes, of op plaatsen die wat stijler zijn. De grote, meer vlakke stukken land worden gebruikt voor landbouw, maar dat is veel te arbeidsintensief voor kleine stukjes grond.

In plaats van deze stukken braak te laten liggen, loopt er nu vee. Met behulp van vee gebruiken we grond dus ‘beter’ in plaats van slechter.

Veevoer

Maar het verbouwen van veevoer dan? hoor ik mensen vragen. Ik woon in een landbouwgebied, zonnebloemen, mais, graan, koolzaad, mijn biologische buurman verbouwt van alles. Ook regelmatig veevoer. En iedere keer wat anders op die grote percelen.
Dat allemaal om de grond niet uit te putten, het is een hele kunst om de grond langdurig effectief te houden. En een hoop werk. Soms verbouwt hij gewassen die, als ze opgekomen zijn, gewoon weer ondergeploegd worden. Wat ik hiermee wil zeggen is dat niet al het veevoer ten koste gaat van productie die geschikt is voor menselijke consumptie. Soms heb je gewoon een wisselgewas nodig dat niet geschikt is voor mensen maar wel voor dieren. Op die manier bezien is veevoer een goede manier om een gewas via een dierlijke omweg alsnog geschikt te maken voor consumptie. Hier hebben we dus meer eten in plaats van minder.

Daarmee is niet gezegd dat alle veevoer op deze manier verbouwd wordt, maar het is absoluut niet zo zwart-wit als vaak beweerd wordt.

Conclusie natuurlijke hulpbronnen

Ik geloof niet dat we de wereld gaan redden door te stoppen met het eten van vlees. Uit alles wat ik zie en lees is het gebruik van natuurlijke hulpmiddelen meer een gelegenheidsargument als dat het echt hout snijdt. En ja, intensieve veeteelt levert weer andere vergelijken op, maar zou wat mij betreft niet maatgevend moeten zijn.

Nog een andere overdenking, mijn biologische buurman gebruikt veel dierlijke mest, niet zo raar als biologische boer. Als we geen veeteelt meer hebben, dan hebben we ook niet voldoende biologische mest, moeten we kunstmest gaan gebruiken. Mag je dat dan optellen aan de negatieve kant van vegetarisme?

Financieel

Dat kan een goed argument zijn, heb je het geld over voor een stukje vlees of niet. Dat is een persoonlijke keuze. Maar als ik kijk naar de snelheid waarmee de ‘kiloknallers’ de supermarkt uitvliegen dan is vlees belangrijk voor veel mensen. 

Conclusie

Ik blijf gewoon mijn stukje vlees eten. Al is het alleen maar voor dat lammetje. En dat is niet zo, want ik vind vlees ook echt lekker.

Rationeel zie ik geen reden om een stukje vlees te laten staan, emotioneel zie ik ook geen reden. En ethisch? 

Wat doet de maatschappij?  Ik zie veel mensen een lans breken voor veganisme, vaak gebrekkig onderbouwd. Maar net zoals je de gemiddelde vegetariër niet kan vergelijken met de gemiddelde niet-vegetariër, kan je ook wat je leest en ziet niet bepalend laten zijn voor wat kan en mag. De mensen die je hoort en ziet zijn veelal goed opgeleid en mondig, met een meer dan gemiddelde maatschappelijke betrokkenheid. Maar een nog veel grotere groep mensen hoor je niet, de zwijgende meerderheid. En hoe weten we nu wat die mensen willen? Nou, door naar hun gedrag te kijken; zolang keurmerken als ‘beter-leven’ maar mondjesmaat verkocht worden, is mijn conclusie dat er nog behoorlijk wat water door de Maas zal stromen voordat het eten van vlees ‘not-done’ is. We moeten bovendien oppassen dat we als ‘mondige minderheid’ niet de ‘zwijgende meerderheid’ vertegenwoordigen. Als dat op veel gebieden en onderwerpen gebeurt dan creëren we een kweekvijver voor populisme.

Voor de enkeling die tot hier gekomen is: Dit stuk is veel te lang, maar als ik een onderwerp als dit van meer kanten wil laten zien dan heb ik wat ruimte nodig. Temeer daar er bij veel standpunten (inclusief die van mezelf) wel wat nuancering nodig is.

Wil je na dit stuk wat luchtigers lezen? Dat kan ook: weg-loops